2.600 YILLIK BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI: EUPALİNOS TÜNELİ / SAMOS
Milattan önce, 535-525 yıllarında Samos Adası’ndayız…
Günümüzde Kuşadası çıkışlı feribotlar ile 50 dakikada
ulaşılan Ada’nın o dönemdeki başkenti , Dilek Yarımadası’nın karşısındaki
Tigani. Kelime, Yunanca halk dilinde, “Tava” anlamına geliyor. Kentin kurulduğu
körfezin formundan kaynaklanan bir isimlendirme…
O çağlarda yaygın olan bir askerî uygulama, kuşatılan şehrin
içme suyunu keserek teslim olmaya zorlamak…
Tigani’yi yöneten meşhur tiran Polycrates, olası bir
kuşatmanın bu şekilde sonuçlanmaması için çözüm arayışları çerçevesinde, Atina yakınlarındaki Megara’dan mühendis Eupalinos’u
davet ediyor.
Eupalinos araziyi incelemekle işe başlıyor: Kastro Dağı’nda, bugünkü Mytilini kenti yakınlarındaki
Agiades kaynağından deniz kenarına doğru
uzanan arazi kireç taşından oluşuyor. Bu arazide, deniz seviyesinden 225 metre
yükseklikteki tepeyi aşacak şekilde yaklaşık
bir kilometrelik kanal açılması gerekiyor. Ancak kanalın açık havada olması ya
da suyun, genelde olduğu gibi, künklerle nakli askerî savunma amaçlı bir çözüm
değil.
Bu parametreler ışığında projesini oluşturan Eupalinos, biri
kaynağın bulunduğu kuzeyden, diğeri de güneyde kentin bulunduğu noktadan başlamak üzere iki koldan, kireç taşından
oluşan topografyada tünel kazmaya
başlıyor.
Teknik ayrıntıları, sıkıcı olmamak için geçiyorum: On yıl
süren şantiyede esirler çalıştırılıyor. Hatta bu esirler arasında Midilli’den
getirilen lezbieyenler de var. Kullanılan aletler gürz, keski ve küfeler. Molozları
dışarı çıkartmak ve havalandırma amacıyla, düzenli olarak kuyuları açılıyor (Bu
kuyuların benzerlerini Kuşadası yakınlarında, antik Efes su yolları üzerinde,
Arvalya mevkiindede görebilirsiniz). 10
yıl süren çalışmaların sonucunda aşağıdan ve yukarıdan gelen tüneller,
planlandığı gibi, yolun yarısında birleşiyor. Eupalinos bu birleşmeyi nasıl hesapladığına
ilişkin sırları kendisiyle birlikte götürüyor. Yaklaşık 225 yıl boyunca çözülemeyen
bu sırra ilişkin bilimsel açıklama, sonunda, yine bir Yunanlı olan matematikçi ve
geometrici Euclides’ten geliyor.
Bin yıl süreyle kullanılan tünelin genişliği ve yüksekliği
aynı boyutlarda: 1,80m. Uzunluğu ise bin36 metre.
Tünelden daha sonraki yüzyıllarda ilk söz eden, Fransız botanikçi Tournefort.
1703’te Tigani’ye gelen Tournefort, varlığını antik çağ yazarlarından bildiği
tünelin sadece iki metrelik bölümüne girilebildiğini, devamının çökme
neticesinde kapalı olduğunu yazıyor. Tünelin bir uçtan diğerine temizlenerek
ortaya çıkartılması 1882-84 yıllarında gerçekleştiriliyor.
1992’de UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne
alınan Eupalinos Tüneli günümüzde Samos’a gelen turistlerin en çok ziyaret
ettikleri yerlerin ilk sıralarında yer alıyor.
Pekiyi, Tigani kenti nerede?
Antik çağlardan beri Tigani adıyla bilinen şehrin adı 1955’te,
belediye meclisi kararıyla Pythagorion olarak değiştirildi çünkü, Sümerlerden
beri bilinen ve kullanılan “Bir dik üçgende kenarların karelerinin toplamı
hipotenüs’ün karesine eşittir” kuramını matematiksel olarak kanıtlayan ilk
matematikçi Pythagoras bu kentte doğmuştu. Bu arada; Tiran Polycrates ‘in
çağdaşı olan Pythagoras’ın tiranlıkla yönetilmeyi kabullenmektense Ada’yı terk
ettiğini de belirtmek gerekir.
Yaz aylarında Kuşadası çıkışlı Samos turlarımdan birinde
size de bu güzel adanın doğal ve kültürel zenginliklerini tanıtmak dileğiyle
sevgi ve saygılarımı sunarım.
Rehber Ali Karapınar
Not: Dünyada iki uçtan başlayarak
kazılan ve ortada birleşen ilk tünel, Kudüs’teki
Kral Ézéchias
(Hezekiya, Hizkiya. Hükümdarlığı: MÖ 715 ile MÖ 686) Tünelidir. Bu tünel M.Ö
700 yılına tarihlenir. Ne var ki,
Eupalinos Tüneli’nin aksine, çok sayıda yanlış yönde kazı izleri taşır.
Arkeologlar, 300 metre uzunluğunda bir engeli aşmak için 450 metrelik bir
güzergâh oluşturulmasını, yanlış hesaplamalardan kaynaklanan başarısız kazılardan
sonra tünelin yeraltı sularının doğal
yatağı boyunca kazılmış olmasına bağlıyorlar.
Bu tünele ilişkin bir yazıt İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde
sergilenmekte. İsrail’liler, kendi tarihleri için çok önemli olan bu fragmanı
düzenli aralıklarla T.C’den istemekteler. Son olarak da yazıt karşılığında iki
fil teklif etmeleriyle gündeme geldiler. İlginizi çekerse bu konudaki haberin
linki: http://www.arkeolojikhaber.com/haber-israil-siloa-yazitini-sakayla-karisik-yine-istedi-2623/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder